wtorek, 16 sierpnia 2011

Szkoła szacunku i dialogu - skrót projektu

Cytat: „ ... wychowywanie to nie jest coś co robi się dzieciom, ale coś co robi się z dziećmi”


 

WSTĘP

"Mój" pomysł wywodzi się z bardzo prostych założeń (praw natury): ludzie są spragnieni dialogu i szacunku, dzieci są ludźmi, każdy dorosły był dzieckiem, prowadzenia dialogu i okazywania szacunku można uczyć się wspólnie, szacunek i dialog to cel i metoda.
Wszelkie próby reformowania szkoły, których źródłem są politycy i urzędnicy, a nauczyciele biernymi i posłusznymi wykonawcami, są skazane na porażkę. Drzwi do autentycznej przemiany otwierają się tylko od środka.
Czy chcesz zmieniać swoją szkołę, miejsce twojej pracy ? Czy nauczyciele mogą zmieniać swoją szkołę nie prowadząc między sobą dialogu ? Czy szkoła nowoczesna, szkoła przyszłości, może funkcjonować bez autentycznego dialogu ? Dialogu, jako podstawowego sposobu komunikacji, diagnozowania sytuacji, poszukiwania sprzeczności, prowadzenia sporów i rozwiązywania konfliktów. Metody uczenia i wychowywania. 
Dialog - sposób i cel pracy szkoły.

SZKOŁA SZACUNKU I DIALOGU nie jest wynikiem zarządzeń i działań sejmu, rządu, kuratorium lub organów samorządowych. Jest tworzona przez głównych zainteresowanych, zgodnie z ich potrzebami i wymaganiami. Daje możliwość swobodnej wypowiedzi i aktywnego uczestnictwa. Jest w niej miejsce na współpracę i różnicę zdań. Nie boi się konfliktów. Dzięki temu każdy może czuć się w niej bezpiecznie. Nauka i praca w takiej szkole przynosi więcej satysfakcji i radości.

FUNDAMENTY


Dwie fundamentalne zasady:
Zasada 1.            Podstawą wszelkich działań na terenie szkoły jest SZACUNEK.
Wszyscy ludzie mają  prawo do szacunku. Każde dziecko, rodzic, nauczyciel potrzebuje szacunku. O szacunku mówimy głośno i na co dzień. Uczymy się okazywania szacunku w sposób aktywny i świadomy, w różnych sytuacjach. Każdy ma prawo odwoływać się do zasady szacunku. Przy różnych okazjach stawiamy pytanie: „czy to jest zgodne z zasadą szacunku ?”.
Zasada 2.             Podstawą wszelkich działań na terenie szkoły jest DIALOG.
Dialog jest sposobem porozumiewania się oraz metodą rozwiązywania problemów, sporów i konfliktów. Bez dialogu nie ma szacunku. Każdy człowiek, zarówno dziecko jak i dorosły, pozbawiony możliwości dialogu jest narażony na frustrację, pesymizm, alienację. Skutki mogą być różne: bierność, zaniżone poczucie wartości, wypalenie zawodowe, zachowania agresywne, przemoc, ucieczka w nałogi, ... . O dialogu mówimy głośno i na co dzień. Uczymy się prowadzenia dialogu w sposób aktywny i świadomy, w różnych sytuacjach. Dialog jest podstawową sposobem porozumiewania się, metodą nauczania, sposobem prowadzenia sporów i rozwiązywania konfliktów.

Dobrowolne przyjęcie i akceptacja tych zasad przez nauczycieli jest warunkiem koniecznym i pierwszym krokiem. Tworzenie takiej szkoły rozpoczyna się od postawienia prostego pytania: kto z obecnych chce aby szacunek i dialog stał się fundamentem naszej szkoły ? Chętni podpisują stosowną deklarację. Na początek wystarczy kilku nauczycieli, minimum dwóch-trzech. Pozostali nauczyciele mogą być świadkami i „niezupełnymi” uczestnikami prac SZSZID.
Warunki brzegowe:
- dwóch nauczycieli
- dyrektor i wszyscy nauczyciele
Istotne szczegóły:
- wolno mówić wszystko
- nie wolno mówić dowolnie = nie wolno łamać zasady szacunku
- nie wolno unikać dialogu
- nie wolno zabraniać mówienia
- dialog i szacunek jest METODĄ i CELEM pracy w szkole
- SZSZID jest narzędziem komunikacji, pracy, rozwoju, kontroli, rozwiązywania konfliktów i obrony dla każdego jej uczestnika

KOMENTARZ

Propozycja budowania SZSZID może napotkać na opinie typu: w naszej szkole to jest niepotrzebne, my rozmawiamy ze sobą, prowadzimy dialog, okazujemy sobie szacunek, nikt nie narzeka na brak dialogu i szacunku, w statucie i regulaminach występują te pojęcia.
W takiej sytuacji można zaproponować różne argumenty za ulepszeniem, żeby spróbować udoskonalić i rozwinąć to co jest („lepsze wrogiem dobrego”). Można też zadać kilka pytań „sprawdzających”, czy rzeczywiście zasady szacunku i dialogu istnieją w świadomości wszystkich nauczycieli, uczniów i rodziców danej szkoły oraz pokazujących w jakim stopniu te zasady są wcielane w codziennej praktyce. Ale chyba najlepiej nie namawiać, nie przekonywać, nie udowadniać. Po prostu zastosować zasadę wyboru: sam podejmujesz decyzję. 

TWÓRCY I UCZESTNICY

twórca = uczestnik !!!
Warunki brzegowe:
- nauczyciele + uczniowie
- nauczyciele + uczniowie + dyrekcja + rodzice + władze lokalne + władze oświatowe + najbliższy uniwersytet
Oni sami, wspólnie (a nie ktoś z zewnątrz, jak to jest dotychczas) tworzą taką szkołę. Robią to poprzez dialog, wśród dyskusji, sporów a nawet kłótni, ale zawsze odwołując się do zasady szacunku.
Każda z wymienionych grup ma swoje cele do zrealizowania. Bywają one sprzeczne, co może prowadzić do różnicy zdań i powstawania konfliktów. Takie sprzeczności interesów warto czasem wyraźnie eksponować, mówić o nich głośno, nie zamiatać pod dywan.

KONFLIKT

SZKOŁA SZACUNKU I DIALOGU traktuje różnice zdań, dyskusje i spory jako zjawiska naturalne i pozytywne. Nauczyciele i dyrekcja spodziewają się ich. Ciągle doskonalą metody ich przewidywania, diagnozowania  i rozwiązywania. Wszyscy uczestnicy życia szkolnego uczą się wspólnie jak radzić sobie w przypadku konfliktu. Jeśli instytucje szkoły nie rejestrują i nie wykazują  różnic zdań, zastrzeżeń, postulatów i konfliktów, jeśli pracują w pełnej zgodzie i jednomyślności, to powinno to  budzić wątpliwości i niepokój.

Każdy uczestnik konfliktu ma prawa i obowiązki:
   - prawo do: szacunku; pełnej wypowiedzi; korzystania z pomocy doradców i obrońców; 
      życzliwego traktowania.
   - obowiązki: traktowania drugiej strony sporu z szacunkiem, wysłuchania jej argumentów, nie  
     przenoszenia sporu na inne płaszczyzny wzajemnych kontaktów.

ZASADA WYBORU

SZSZID stwarza możliwości i konieczności dokonywania wyborów we wszystkich obszarach swojego działania.

SŁOWNIK JĘZYKA SZACUNKU I DIALOGU
ZBIÓR PRAW
INSTYTUCJE DEMOKRACJI SZKOLNEJ
Itd., itp.

PRZYKŁADY

(1) Dialog wśród nauczycieli. Nauczyciele mogą swobodnie rozmawiać o swoich sukcesach i porażkach, o mocnych i słabych stronach, o tym co im się nie podoba, co i jak zmienić, o błędach kolegów. Mogą dyskutować o różnicach poglądów, postaw i praktyk, mogą prowadzić spory.
Oto kilka tematów:
- X świetnie przygotowuje do konkursów, ale psuje wszystkie wycieczki
- uczniowie Y mają najwyższe średnie, ale narzekają na nudne lekcje wychowawcze
- Z prowadzi doskonale teatr, ale ma kłopoty z dyscypliną
- Q sumiennie prowadzi stronę internetową, ale jest niesłowny
(2) Spór jako metoda dydaktyczna.
(3) Prowadzenie sporów i rozwiązywanie konfliktów.

7 komentarzy:

  1. Zacznę od cytatu, który zrobił na mnie duże wrażenie. Dzisiaj go drukuje, jutro 'wrzucam' na gazetkę ścienną w szkole. Może sprawi, że u niektórych pojawią się jakieś refleksje.

    Idea szkoły jest interesująca. Dobrze byłoby, gdybyśmy wreszcie zrozumieli, że szkoła to nie tylko porażka rządu, lecz także nauczycieli, którzy nic nie robią, aby ją zmienić (oczywiście, są jakieś wyjątki, jednak zbyt często ich nie spotykam).

    Szacunek - ważna kwestia. Nauczyciele, choć często o nim mówią, zapominają, że do tej zasady także powinni się stosować. To, że uczeń jest młodszy, nie oznacza, że powinniśmy nim 'rządzić', wykorzystując swoją pozycję. Podobnie z dialogiem - warto byłoby, gdyby nauczyciele trochę 'podreperowali' taką umiejętność.

    Myślę, że warto byłoby wprowadzać takie zasady do szkoły. Nie narzucać, jednak porozmawiać, czy chcemy, aby tak było (a myślę, że większość będzie chętna).

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jak to "oczywiście, są jakieś wyjątki, jednak zbyt często ich nie spotykam"?
      Gdzie bywasz?
      Zapraszam do Wrocławia :)
      Edukacyjny Dolny Śląsk rozwija się dynamicznie dzięki kreatywnym nauczycielom pasjonatom :)
      Pozdrawiam
      Joanna Brosiło

      Usuń
    2. Joanno, serdecznie dziękuję za komentarz. Chyba nie warto spierać się jak jest, jakie są statystyki. Lepiej robić to co proponujesz: zapraszać do współpracy, informować się, wspierać, łączyć wysiłki. Dolny Śląsk znów górą ! Chętnie skorzystałbym z Twojego zaproszenia, ale jestem tylko rodzicem z Wielkopolski i tutaj chciałbym przyłączyć się do kogoś. Szukam kontaktów ... .

      Usuń
    3. Joanno, jak miło Cie tu spotkać! Aj, normalni ludzie gdzieś jednak trafiają na siebie!
      Ewa Borgosz

      Usuń
  2. Dziękuję za komentarz - pierwszy !
    Autora cytatu nie pamiętam, zdobyłem go od Witolda Kołodziejczyka.
    Podzielam Twoją myśl: nie narzucać, nie zarządzać. Zapytać, zaproponować, spróbować. Jednym się nie uda, inni zaskoczą i może zarażą innych. Najlepszy sposób rozpowszechniania dobrych pomysłów i działań: zarażanie się.
    Chętnie wziąłbym udział w symulacji, eksperymencie, próbie uruchomienia SZSZID. To mogłaby być świetna, inspirująca "zabawa".
    Ciągle spotykam(y) opinię, że za mało jest w naszym życiu szacunku i dialogu. Uważam, że ludzie są tego spragnieni, a szczególnie nauczyciele.

    OdpowiedzUsuń
  3. "Istotne szczegóły:
    - wolno mówić wszystko
    - nie wolno mówić dowolnie = nie wolno łamać zasady szacunku
    - nie wolno unikać dialogu
    - nie wolno zabraniać mówienia
    - dialog i szacunek jest METODĄ i CELEM pracy w szkole
    - SZSZID jest narzędziem komunikacji, pracy, rozwoju, kontroli, rozwiązywania konfliktów i obrony dla każdego jej uczestnika"
    Zgadzam się, to niezwykle ważne - zwłaszcza w brzmieniu "Każdy wyraża swoją opinię o faktach i zdarzeniach (nie o osobach)" - i to oznacza dialog. W mojej szkole ważne jest poszukiwanie rozwiązań problemu w dialogu, a nie szukanie winnych. Słuchanie ucznia/nauczyciela jest ważniejsze niż udzielani mu wskazówek - jeśli uważnie (aktywnie i z zainteresowaniem)słuchamy, to uczeń/nauczyciela zwykle sam znajduje rozwiązanie. Szacunek to tez wiara w to, że każdy człowiek jest inny, autonomiczny i to, co my mu mamy do zaproponowania niekoniecznie jest tym, co rzeczywiście jest mu potrzebne.

    OdpowiedzUsuń
  4. Pięknie napisałaś. Właśnie tak widzę budowanie SZSZID. Poprzez rozmowę, słuchanie, wzajemne wspieranie się, wspólne uczenie się. Bo można, warto i trzeba uczyć się prowadzenia dialogu i okazywania szacunku przez całe życie.
    "Mój" projekt jest narzędziem-dłutem, który wystarczy wziąć do ręki i zacząć rzeźbić nim SZSZID. Jak dotrzeć do nauczycieli żeby zapytać ich czy chcą spróbować tego narzędzia ?

    OdpowiedzUsuń